Bicentennial

دکترناهید معتمدی ، استاد دانشگاه

سخنرانی در مراسم یکصدمین سالگرد زاد روز عباس یمینی شریف
انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
تهران، ۱۸ تیرماه ۱۳۹۸

عباس یمینی شریف آموختن برای زیستن

ما کودکانیم          شیرین زبانیم
تنها و باهم          کتاب می خوانیم
ما در دبستان        شادیم و خندان
چون گل که دارد      جا در گلستان
گفتار ما خوب       هر کار ما خوب
با هرکسی هست    رفتار ما خوب
آواز فرشتگان" عباس یمینی شریف"

در دورانی که کودکی در بین صداهای خشن و در لابه لای کلمه های دشوار و مفاهیم پیچیده و سخت جایی نداشت و صدای کودک در میان چوب و فلک و ترکه و تنبیه گم شده بود، یار مهربان کودکان ایران خود کودکی بود از این سرزمین، که همواره در پی کشف معنای کودکی بود
عباس یمینی شریف دوستدار طبیعت بود، همه چیز در دوران او سبز بود او از کودکی شعر میگفت و هنر خود را در خدمت تعلیم و تربیت قرار داد. آنقدر قدرتمند عمل کرد که چارچوب آهنی رسم دیرین آموزش و پرورش را کم کم طبیعی تر کرد. او احساساتش را در لابه لای عبارات خشک کتابهای درسی گنجانده و کودکان نیز کم کم شیرینی و حلاوت آموزش را تجربه کردند. او طبیعت را که جزیی از وجود کودکان بود، در کتابهای درسی کاشت و در کنار کتابهای درسی طبیعتی دیگر آفرید.
به دست خود درختی می نشانم              به پایش جوی آبی می کشانم
آواز فرشتگان" چاپ ۱۳۲۵"

شیوه کار یمینی شریف آموختن برای زیستن بود. او مفاهیم آموزشی را برای کودکان با شعر بیان کرده است. عباس یمینی شریف می دانست ریتم و آهنگ در یادگیری معجزه میکند. کودکان در فرآیند یادگیری زبان را می آموزند و زمزمه می کنند. او ذوق کودکان را به بازی احساس می کند. موضوع اصلی شعریمینی شریف برقراری ارتباطی شاد با مخاطب کودک و نوجوان است.
زبان و موسیقی در یادگیری روشی است که عباس یمینی شریف آن را پایه ریزی می کند. مفاهیم اشعار او با نیازهای روانی کودکان این روزگار نیز هماهنگ است. او از بالا به کودکان نگاه نمی کند و از بالا شعر نمی گوید. اشعار او نوعی گفتگو است. انسان خیال می کند کسی با او گفتگو می کند. در شعر او خانواده جایگاه امنیت است پدر در شعر او تنها نان آور نیست. کارهای تربیتی او نو و همه زمانه است. ادبیات تعلیمی حتی اگر مستقیم باشد، برای پرورش مفاهیم ذهنی کودکان تأثیر بسزایی دارد، لزومی ندارد تمام اشعار شاعران در گذشته به شکلی که امروز از شعر انتظار می رود نزدیک باشد. اگر نیاز به بازی را تأمین می کند و بخشی از آهنگ و ریتم، از تجربه کودک با جهان را به دست می دهد، کودکِ سرشار از تخیل می تواند با زبان و جهان به صورت آهنگین ارتباط برقرار کند
او شعرها یا نظم هایی می سراید که موضوع آن لحظه لحظه دنیای کودکان است. چنان با نفوذ که درکتابهای درسی راه پیدا می کند و نسلهایی آنها
را زمزمه می کنند. اشعار عباس یمینی شریف بازخوانی طبیعت است، نگاه هماهنگ کودک و نوجوان ازویژگیهای اشعار اوست که در اشعار کودکان و نوجوانان این روزگار کمتر می بینیم. او سه موضوع یعنی ایران، طبیعت و کودک را در آثارش از یاد نمی برد
عباس یمینی شریف صادقانه و با عشق همه زندگی و بضاعت خویش را به کودکان و نوجوانان ایران تقدیم کرده است. ما (گروه شعر شورای کتاب کودک) هدیه ی پایان ناپذیر او را گرامی می داریم و ارزش کار و پاسداشت همه کسانی که راه را برای رشد ادبیات امروز کودکان و نوجوانان هموار کرده اند. هرگز از یاد نمی بریم

روانشان شاد و یادشان گرامی
دکتر ناهید معتمدی
خرداد ۱۳۹۵

میترا لبافی؛
خبرگزاری صدا و سیما
تاریخ انتشار: ۲۲ تير ۱۳۹۸
شوخی با بزرگان؛ چگونه مفاخر را بهتر معرفی کنیم

گزارش‌های خبری ما خبرنگاران، همیشه اتفاق‌های پشت صحنه‌ای دارد که گاهی از خود گزارش جذاب‌تر است. اتفاق‌هایی فرامتنی که می‌تواند برای شنونده جالب باشد و برای خود ما هم تجربه است. پاسداشت صدمین سال تولد " عباس یمینی شریف " شاعر خوب بچه‌ها بود
مراسم در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد. ما خبرنگاران فرهنگی خوب می‌دانیم که این انجمن معمولا چه برنامه‌های جدی و سنگینی دارد. اما این بار فضا متفاوت بود. شاید به خاطر این که عباس یمینی شریف، نغمه سرای کودکان بود و شاید به خاطر این که برگزار کننده این مراسم، شورای کتاب کودک بود و به همین علت، روح مراسم متفاوت بود. اجرای" شعبده بازی" و "نمایش فیلم" از وجوه خاصی بود که تصویری دیگر از انجمن آثار و مفاخر را نشان می‌داد.
اما آن چه در تهیه این گزارش به چشمم آمد و باعث شد این یادداشت را بنویسم پرداختن به زندگی یمینی شریف در قالب برنامه "شعبده بازی و طنز " بود.

من که پیش از این زندگی یمینی شریف را مطابق متن‌های معمول و کلاسیک با همان کلیشه‌های همیشگی خوانده بودم، وقتی این نمایش را دیدم و تاثیر آن را بر تماشاچیان مشاهده کردم از خود پرسیدم: چرا درباره مفاخر ما کمتر از این اتفاق‌ها می‌افتد و چرا برنامه‌های شاد و متنوعی که بتواند معرف آن‌ها باشد ساخته نمی‌شود؟.
در نظر بگیرید برای نمونه تاکنون چقدر کتاب و فیلم متفاوت برای شکسپیر، در انواع گونه‌های طنز و جدی ساخته شده و درباره مفاخر ما چقدر کار شده است؟.
تمام برنامه‌هایی که برای معرفی فردوسی رخ می‌دهد به شاهنامه خوانی منجر می‌شود و بقیه مفاخر هم وضع مشخصی ندارند. در واقع یا در برنامه‌های سنگین تلویزیونی یا در کتاب‌های ادبیات مدارس به آن‌ها پرداخته می‌شود و یا کتاب‌های شبیه به هم ناشران که به صورت زندگینامه یا حکایت‌های کوچک به چاپ می‌رسد.
اما ادبیات نمایشی ما کجاست؟
سینمای ما در این مورد چه کرده است؟
در واقع در جهان امروز بحث اصلی، فقط پرداختن به این بزرگان نیست، بلکه مهم شیوه کار است.
این موضوع را دستمایه سوالی قرار دادم و در پایان گزارش، از خانم نوش آفرین انصاری استاد دانشگاه، نویسنده و پژوهشگر سوال کردم که اهمیت پرداختن به یمینی شریف در قالب اجرای شعبده بازی در چیست و جواب جالب و تامل برانگیزی شنیدم: باید کلیشه‌های ذهنی را بشکنیم، جسارت کنیم و دست هنرمند را باز بگذاریم که گاهی با بزرگان شوخی کند، تنها در این صورت است که کودک و نوجوان و حتی بزرگسالانی که با انواع رسانه‌های متنوع و جذاب سر و کار دارند می‌توانند مفاخر را بهتر بشناسند و برای شناخت شان وقت بگذارند.
نمایش شعبده بازی با موضوع یمینی شریف، شخصیت بانمکی داشت که گاهی به او به جای استاد می‌گفت:: عباس!
یعنی با نام کوچک صدایش می‌زد، گاهی اشتباهی در خانه سهراب را می‌زد و شاعر از پشت در شعری می‌خواند.
یک بار هم به جای استفاده از اسنپ و تپسی از الاغی تندرو استفاده می‌کرد تا مفاخر ایران را پیدا کند! که این‌ها همه یعنی لایه طنز یک قصه جذاب، که در خلال آن به جای این که به صورت رسمی ببنید شاعر در چه سالی و کجا متولد شده، با بیانی شیرین به همه این اطلاعات دست پیدا می‌کنید.
فکر می‌کنم شان بسیاری از بزرگان ایران این باشد که با نسل‌های مختلف ارتباط برقرار کنند و از آن جا که هر کس فرزند زمان خویش است، برای ورود به جهان این بزرگان مقدمه طنز، یک ورودی خوب و دلنشین است.

:دکتر بلخاری
"یمینی شریف جهان ناشناخته کودکان را برای ما آشنا کرد"
روانی و سادگی و اوج جذابیت را در اشعار یمینی شریف می‌بینیم و من او را حافظ شعر کودکان ایران می‌دانم

اطلاعات ۱۸ تیرماه ۱۳۹۸
بمناسبت روز ملی ادبیات کودک، صدمین زادروز عباس یمینی شریف، به همت شورای کتاب کودک و انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران، روز سه‌شنبه ۱۸تیرماه در محل این انجمن، گرامی داشته شد.
به گزارش خبرنگار ما، در این مراسم دکتر حسن بلخاری، دکتر نوش‌آفرین انصاری، دکتر ناهید معتمدی، علی اصغر سیدآبادی، مسعود ناصری، اسداله شعبانی، دکتر لیلا میرزایی و هومن یمینی شریف سخنرانی کردند.
حسن بلخاری طی سخنانی گفت: همه کودکان دهه۴۰ و۵۰ (ومن خودم کودک دهه۴۰ بودم)‌ با اشعار عباس یمینی بزرگ شده‌اند و از همینجا به روح پرفتوح ایشان صلواتی می‌فرستیم.
یمینی شریف کسی است که جهان ناشناخته کودکان را برای ما آشنا کرد. رفتن از خردی به کلانی و از کوچکی به بزرگی امری طبیعی است اما بازگشت آن کار سختی است. اینکه بزرگسالی، جهان کودکان را برای ما باز نماید، کار بزرگی انجام داده است.
وی افزود: به یک نکته اشاره می‌کنم؛ در زیبایی‌شناسی، می‌گویند امر زیبا، ساده است و زیبایی خود را در سادگی نشان می‌دهد. یکی از مواردی که در مورد شاعر گرانقدر ما،‌ حافظ وجود دارد آن است که اوج حکمت و زیبایی را در سادگی نشان می‌دهد. روانی و سادگی و اوج جذابیت را در اشعار یمینی شریف می‌بینیم و من او را حافظ شعر کودکان ایران می‌دانم. اجازه بدهید شعری زیبا از ایشان بخوانم که همه با آن خاطره داریم:
ما گل‌های خندانیم، فرزندان ایرانیم، ایران پاک خود را، مانند جان می‌دانیم، ما باید دانا باشیم، هوشیار و بینا باشیم، از بهر حفظ ایران،‌ باید توانا باشیم، آبادباش ای ایران، آزاد باش ای ایران، از ما فرزندان خود دلشاد باش ای ایران
نوش‌آفرین انصاری در این مراسم گفت: از هیأت مدیره شورای کتاب کودک و انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و دکتر بلخاری، ریاست این انجمن، تشکر می‌کنم. خوشحالم که آقای هومن یمینی شریف، همسر گرامی و دخترشان، از راه دور به این مراسم آمده‌اند. ضمناً به کودکان و نوجوانان حاضر در جلسه خوش آمد می‌گویم.
وی افزود: چرا روز ملی ادبیات کودکان و نوجوانان به نام مهدی آذری یزدی برگزار می‌شود؟ مهدی آذری یزدی با خلق قصه‌‌های خوب برای بچه‌های خوب، کار فرهنگی بزرگی در ایران انجام داده‌ است. ما هویت فرهنگی خود را مدیون این کتاب هستیم. عباس یمینی شریف،‌ انسان بسیار بزرگی است. چند نفر از شما روزها منتظر کیهان بچه‌ها بودید؟ این دو نفر، از ویژگی‌های اخلاقی بزرگی برخوردارند و از بنیانگذاران شورای کتاب کودک هستند، برای این دو بزرگوار دعای خیر می‌کنیم.
ناهید معتمدی، استاد دانشگاه تهران و عضو شورای کتاب کودک، در این مراسم گفت: در دورانی که بین صداهای خشن در لابه‌لای کلمات دشوار، کودکی‌ جایی نداشت، یمینی شریف کودکی بود که شعر می‌گفت و هنر خود را در خدمت تعلیم و تربیت قرار داد و توانست چارچوب تعلیمی آموزش و پرورش را متحول کند.
شیوه کار او، آموختن برای زیستن بود. او می‌دانست ریتم و آهنگ، در یادگیری معجزه می‌کند. او ذوق کودکان را به بازی احساس می‌کرد و با کودکان ارتباط شاد برقرار می‌کرد. مفاهیم اشعار او با نیازهای روانی کودکان امروز هم هماهنگ است. اشعار او نوعی گفتگو است. پدر، در شعر او تنها نان‌آور نیست و خانواده جایگاه امنیت است. موضوع اشعار او، لحظه لحظه دنیای کودکان است؛ چنان با نفوذ، که در کتاب‌های درسی راه پیدا می‌کند.
وی افزود: او سه موضوع، ایران، طبیعت و کودک را در آثارش از یاد نمی‌برد. عباس یمینی شریف، همه عمر خود را وقف کودکان کرده است.
در میانه مراسم، نمایش خیمه شب‌بازی توسط گروه‌ هنری راما، برای کودکان و نوجوانان برگزار شد و همچنین بخش‌هایی از مستند «یمینی شریف، نغمه‌سرای کودکان» برای حضار پخش شد.
علی‌اصغر سید‌آبادی، عضو شورای کتاب کودک و مشاور وزیر ارشاد، طی سخنانی گفت: مرحوم یمینی شریف از چهره‌های بزرگ فرهنگ و هنر ما است کارهای متعددی انجام داده است ولی به ۲ اعتبار، ایشان از دیگران متمایز است. یکی اعتبار بنیانگذاری: ایشان در شکل‌گیری کتاب و ادبیات کودک و نوجوان مؤثر بود. دومین اعتبار این است که ایشان از آفرینندگان خاطرات جمعی ما است. کمتر ایرانی هست که شعری از ایشان را به یاد نداشته باشد. معمولاً آدم‌هایی که نقش بنیانگذاری دارند، اول راهی هستند که پایانش معلوم نیست. ما در طول زمان از تجربیات آنها استفاده می‌کنیم و راه را تکمیل می‌کنیم.
وی افزود: یمینی شریف در چند کار مهم مشارکت داشت و چند کار مهم را خودش پایه‌ریزی کرد. یکی از کارهای ایشان، روزنامه‌نگاری و مجله‌نگاری برای کودک و نوجوان است. آنچه ما امروز در شعر کودک می‌شناسیم با تلقی ایشان از شعر کودک فرق دارد. ایشان بیشتر به جنبه کاربردی شعر توجه دارد زیرا کار خود را از مدرسه و مجله شروع کرد. بسیاری از مفاهیمی که قرار بود ارزش‌های اخلاقی بسازد را ایشان در شعر بیان کرده است. ایشان در کار خود استمرار داشت. همه ما تجربیات شکست خورده داریم و پایداری در به ثمر رساندن ایده‌هایمان نداشتیم. وی در مسیر خود پایدار بود. این استمرار و پایداری همیشه با ایران‌دوستی همراه بود. ما امروزه دچار وضعیتی هستیم که جزیره‌های از هم پراکنده‌ای را شکل داده‌ایم. چنین آثاری و چنین افرادی می‌توانند در انسجام ما مؤثر باشند و بازآفرینی آثار آنها از این جهت اهمیت دارد.
مسعود ناصری، عضو شورای کتاب کودک و مدرس قصه‌گویی و استاد ادبیات و پژوهشگر اقوام، در این مراسم گفت: بیستم فروردین سال۹۴، آقای یمینی شریف‌ به موزه عروسک‌های ملل آمد. هرساله هزاران کودک ایشان را دیدند و شناختند و با هم «من یار مهربانم» را خواندند. بعداً فکر کردیم شاید از عباس یمینی شریف در موزه عروسک‌های ملل، دنبال چیز دیگری باشیم. کتابی از ایشان پیدا کردم که با هدف ما (آشنا کردن کودکان با فرهنگ‌های مختلف) همخوان بود. این کتاب «دنیا گردی جمشید و مهشید» نام داشت که در سال۳۲ نوشته شده بود. این کتاب چراغ راه ما بود. وقتی این کتاب را خواندم شگفت زده شدم و اطلاعات زیادی برای من داشت. شناخت فرهنگی می‌تواند مهارت همزیستی درما ایجاد کند و فکر می‌کنم زنده شدن این کتاب، امروز به ما خیلی کمک می‌کند. این کتاب براساس سفر این بچه‌ها از ایران به جهان است، اینکه من چقدر ایران را به جهان می‌برم. یمینی شریف در این کتاب بر بازی و شادی کودک، استقلال کودک، شجاعت و کفایت روبرو شدن با فرهنگ‌های دیگر تأکید دارد. امیدوارم این کتاب، متناسب با کودک امروز، ‌بازنویسی شود؛ هرچند با اینکه۶۰ سال از انتشار این کتاب گذشته، اطلاعات کامل آن، مرا شگفت زده کرد.
اسد‌الله شعبانی، نویسنده و شاعر کودکان، طی سخنانی گفت: من به ویژگی‌های شعر یمینی شریف می‌پردازم. یمینی شریف، در ارتباط با زندگی بچه‌های ایران، یادداشت برمی‌داشت و آنها را بصورت شعر چاپ می‌‌کرد و از دوستی و تفاهم حرف می‌زد. او از دانستن و توانستن می‌گفت؛ دو مفهومی که در همه اشعارش مشهود است. او کودک را به کار عملی فرا می‌خواند و این یک اتفاق جدید در ادبیات بود. او آموزه‌های‌ کهن را با دستاوردهای آموزشی مدرن گره زد. او سفرنامه‌های منظوم دارد که در آنها از ایران بزرگ یاد می‌کند. او می‌خواهد فرهنگ شاد ایرانی را دوباره به بچه‌ها منتقل کند. ما بعد از تاخت و تاز مغول، افسرده شده‌ایم و نیازمند شادی هستیم. او حرکتی را می‌سازد و می‌گوید باید شاد باشیم، توانا باشیم، خانه‌های ما باید آباد باشد. در گرماگرم جنگ با عراق خطاب به عراقی‌ها، پیام صلح می‌فرستد. این نگاه در همه شعرهای او وجود دارد و کوچک‌ترین ضعف و ناامیدی در اشعار او دیده نمی‌شود. اندیشه‌های شاهنامه‌ای در ادبیات ما، بیش از همه، به زبانی ساده، خود را در اشعار یمینی شریف نشان می‌دهند. او مانند فردوسی بر دانش، امید و توانایی تأکید دارد. او از کلمات فارسی استفاده می‌کند و از کار بست جمع مکسر عربی و کلمات عجیب پرهیز می‌کند. ما باید بکوشیم به فرزندانمان زبان فارسی را یاد بدهیم. زبان فارسی بزرگ‌ترین گنجینه ماست که همه ایرانیان را گرد هم جمع کرده و به ما هویت داده است.
لیلا میرزایی، استاد دانشگاه در این مراسم گفت: ماختین از نظریه‌پردازان بنام در حوزه چند زبانی معتقد است هر شخصیت در داستان، باید زبان خودش را داشته باشد و همه نمی‌توانند زبان راوی را داشته باشند. مایة داستان عباس یمینی شریف و زبان شخصیت‌های آنها را از ۵ منظر بررسی کردیم. شخصیت‌های این داستان‌ها متناسب با سن، حرفه، زمان و مکان، جایگاه اجتماعی، هر کدام زبان خاص خود را دارند.
هومن یمینی شریف، فرزند عباس یمینی شریف، طی سخنانی گفت: تشکر می‌کنم از انجمن آثار و مفاخر فرهنگی که این فضا را در اختیار گذاشتند. از شورای کتاب کودک که من خودم را فرزند آنجا می‌دانم و خانم نوش‌آفرین انصاری و هیأت‌مدیره، بسیار ممنونم. فیلمی که مشاهده کردید، بخشی از فیلم بلندی است که سال ۹۳ به کارگردانی هومن ظریف ساخته شد و در زمان مناسبی ساخته شد زیرا بعد از آن ما چند تن از بزرگان را از دست دادیم. وی افزود: من پدرم را خیلی دوست داشتم زیرا او خیلی مهربان بود و خیلی منصفانه با کودکان برخورد می‌کرد. او هم مدیر مدرسه بود و هم نویسنده اولین کتابی بود که من در اول دبستان خواندم. غیر از آن، پدرم شاعر شعرهایی بود که ما می‌خواندیم. غیر از آن مجله کیهان بچه‌ها هم حاصل زحمت پدر من بود. من وقتی از کشور خارج شدم، ابزارهای ارتباطی امروزی نبود و چیزی که به من قوت قلب می‌داد، ارزش‌هایی بود که پدرم بنا نهاده بود. پدر من، سختی‌های زیادی کشید و این چیزی است که به کار فرهنگی ارزش می‌دهد.
افراد زیادی کار فرهنگی کردند ولی زندگی آنها پیغام بیشتری برای ما دارد. ما هر گاه فکر می‌کنیم زندگی سخت است و ناامیدی بر ما غالب می‌شود، این الگوها به کمک ما می‌آیند. آن دوران، ادبیات کودک آنقدر ارزشمند تلقی نمی‌شد و زحمات خانم میرهادی و شورای کتاب کودک، ارزش ادبیات کودک را به ما شناساند. اینها چیزهایی هستند که کودکان و نوجوانان ما نیاز دارند؛‌ یعنی الگوهای واقعی برای تلاش و زندگی این بزرگداشت‌ها، به درد ما بیشتر می‌خورند تا آن مرحومی که از دنیا رفته و این فرصت را به آنها می‌دهد تا بعد از زندگی هم، بتوانند چراغ راه ما باشند.
در پایان گروه موسیقی ارف به اجرای مراسم پرداختند.